Lưu ý khi tự dạy con học Hoá

Có nhiều phụ huynh (PH) KEM cũng là dân Hoá (cựu hs Chuyên, cử nhân-kĩ sư ngành Hoá hoặc ngành liên quan) nên thường lựa chọn đồng hành cùng con để ôn Chuyên. Tuy nhiên, nếu không phải giáo viên và đã có quãng khá lâu không tiếp xúc với chương trình Chuyên thì PH nên lưu tâm các vấn đề sau:

1/ Kì thi chuyên Hóa lớp 10 tập trung vào phân môn “Chất và sự biến đổi của chất” – tương ứng phần Hóa học trong chương trình môn Khoa học Tự nhiên cấp THCS. Dù một số địa phương sẽ có phần trắc nghiệm tích hợp liên môn nhưng nội dung chính vẫn là:

Một bài kiểm tra tự luận chuyên sâu, nhấn mạnh khả năng phân tích, áp dụng các nguyên lí cơ sở của hoá học và xử lí dữ liệu thực nghiệm.

PH học Hóa theo chương trình cũ có thể vô tình dạy lệch hướng chương trình mới nếu vẫn áp dụng phương pháp cũ – phổ biến nhất là việc quá nặng công thức Toán Hoá và giải bài tập tính toán thật nhiều, nhưng chương trình mới hướng đến hiểu bản chất và ứng dụng thực tiễn, giảm tải nội dung tính toán thiếu thực tiễn.

2/ Chương trình chuyên Hóa mới tích hợp thí nghiệm, dự án, board‑game, học bằng thực tế thông qua thí nghiệm hoặc mô phỏng. Nếu phụ huynh chỉ cho con đọc “chay” lí thuyết và làm bài tập giấy thì sẽ hạn chế khả năng vận dụng hóa học trong thực tế, dẫn đến mất điểm ở những câu hỏi sáng tạo – thực nghiệm.

KEM có lời khuyên là PH nên tìm một số kênh khoa học/ thí nghiệm (Anh/Việt) để thi thoảng con xem, vừa nuôi dưỡng niềm đam mê với khoa học cơ bản, vừa hiểu thêm về bản chất quá trình.

3/ Trong kí ức của nhiều PH thì những bài thi Hoá “khó” là sẽ đốt cháy các hỗn hợp chất hữu cơ phức tạp hoặc hoà tan một loạt chất vào acid, sinh ra các khí NO₂, SO₂, … rồi lập hệ phương trình đa ẩn và biện luận theo điều kiện giới hạn – những bài toán này đã bị loại bỏ gần hết vì chúng không có tính thực tiễn. Muốn biết thế nào là thực tiễn, thì buộc PH phải tìm hiểu lại và đọc kĩ SGK – chứ không thể chỉ xem qua qua cái đề là dạy được đâu.

Một điểm đổi mới cần lưu ý nữa là chương trình mới sử dụng danh pháp IUPAC bằng tiếng Anh, thay vì phiên âm – tuy nhiên việc làm quen lại cũng tương đối đơn giản thôi.

4/ Bài thi hiện nay có thể chia thành 2 nhóm chính:

• THUẦN TUÝ: Sử dụng các nguyên lí cơ sở để giải thích các hiện tượng hoá học, có thể kết hợp với dữ liệu thực nghiệm (số liệu, bảng biểu, sơ đồ, …) từ các quy trình phân tích định lượng để biện luận xác định chất.
• THỰC TIỄN: Không nặng về việc tính toán nhưng lại đòi hỏi kĩ năng đọc hiểu và tư duy logic tốt. Đặc điểm của những bài này là không giới hạn phạm vi kiến thức – bởi phần dẫn sẽ cung cấp đầy đủ để học sinh thể hiện năng lực tư duy. Khi làm các dạng bài này phải luôn “tỉnh táo”, bởi vấn đề càng lạ lẫm thì đáp án có khi lại rất cơ bản – chứ hiếm khi đề bài yêu cầu học sinh phải thuộc/học vẹt kiến thức vượt cấp.

5/ Học sinh có phải học vượt cấp lên chương trình THPT không?

Câu trả lời là: Có. Dù đề thi sẽ phải cung cấp đủ thông tin ở phần dẫn, nhưng thực tế thì việc nâng trình độ lên cao hơn sẽ giúp nâng tầm nhìn lên, khi đó việc giải quyết vấn đề sẽ hiệu quả hơn. Chỉ là chúng ta tránh việc học tủ – thay vì cố gắng thuộc hết mọi kiến thức, thì hãy cố gắng hiểu những nguyên lí cơ sở của Hoá học.

Nếu bạn cần tư vấn cụ thể cho từng trường Chuyên hoặc tài liệu phù hợp thì nhắn cho KEM nhé. Riêng trường hợp lớp 9 mới bắt đầu tìm hiểu về kì thi Chuyên hoặc Toán, Anh còn yếu nhưng muốn thi vào trường top đầu thì KEM khuyên nên tập trung vào mục tiêu khác khả dĩ hơn.